Als dit nodig is belt de stomaverpleegkundige u 1 tot 2 weken vóór de hersteloperatie op om de aandachtspunten rondom de operatie te bespreken. Zij bespreekt dan bijvoorbeeld ook met u hoe het gaat met de stoelgang na het opheffen van het stoma.

Ook kan het nodig zijn om, voor de operatie een nieuwe stomaplaats aan te tekenen, bijvoorbeeld ter bescherming van de nieuwe darmnaad. Dit is afhankelijk van het soort stoma dat u heeft:

• U hebt een dikke darmstoma (stoma met 1 uitgang) dat zich links op de buik bevindt: Dan wordt op de dag van opname een nieuwe stomaplaats aangetekend aan de rechterkant van de buik. Het komt namelijk voor dat de chirurg tijdens de operatie moet besluiten om toch een nieuw (meestal tijdelijk) stoma aan te leggen. Het aantekenen wordt gedaan op de verpleegafdeling.
• U hebt een dunne darmstoma (stoma met 1 óf 2 uitgangen) dat zich rechts op de buik bevindt: dan is het aantekenen van een nieuwe stomaplaats niet nodig.
• U hebt een transverso-stoma (stoma met 1 óf 2 uitgangen) of 'blowhole' stoma (stoma met 2 uitgangen) dat zich in de bovenbuik bevindt: dan is het aantekenen van een nieuwe stomaplaats (meestal) niet nodig.

3 dagen voor de operatie start u met antibiotica (SDD-drank). Het recept krijgt u van uw verpleegkundig specialist of chirurg.

Let op: dit drankje kan u alleen bij de Jeroen Bosch Apotheek verkrijgen en niet bij de eigen apotheek in uw woonplaats.

SDD staat voor Selectieve Darm Decontaminatie. De drank bestaat uit antibiotica die de kans op infecties rondom de operatie verkleinen. U moet 4 keer per dag 5 ml van de drank innemen, tot de avond voor de operatie. U krijgt schriftelijke informatie over het gebruik van deze drank mee van de apotheek. Ten minste 6 uur voor de operatie mag u niet meer eten, zie voor verdere instructies de informatie bij 'Nuchter zijn'.

U mag wél tot 2 uur voor de operatie heldere vloeistoffen mag drinken, bijvoorbeeld ranja.

Wij adviseren u voor de operatie ranja te drinken. Dit voorkomt een honger- en dorstgevoel en heeft een positief effect op het herstel.

Let op: dit advies geldt niet voor patiënten met diabetes of met een vochtbeperking!

Bereiding van de ranja: Los 40 ml ranja op in 200 ml water.

U drinkt de ranja:

• Op de dag vóór de operatie om 17.00 uur: 2 glazen
• Op de dag vóór operatie om 21.00 uur: 2 glazen
• Op de dag van de operatie, 2 glazen. Zorg ervoor dat u de glazen uiterlijk 2 ½ uur voor de operatie opgedronken heeft. U mag namelijk de laatste 2 uur voor de operatie helemaal niet meer drinken (of eten)!

In het Jeroen Bosch Ziekenhuis volgen we bij operaties van de dikke darm een nieuwe ontwikkeling, namelijk het ‘versneld herstelprogramma', ook wel ‘ERAS’ genoemd. Doel van dit programma is niet om u eerder te ontslaan uit het ziekenhuis, maar om ervoor te zorgen dat u eerder hersteld bent van de operatie, met minder complicaties. Resultaat daarvan is wel dat u eerder in staat bent het ziekenhuis te verlaten en eerder weer uw leven kunt hervatten zoals u gewend was.

De 4 pijlers van het versneld herstelprogramma zijn:

1. Een zo klein mogelijke insnijding door de chirurg
2. Optimale pijnbestrijding
3. Een zo kort mogelijke periode van bedrust
4. Een zo kort mogelijke periode van niet eten

De verpleegkundig specialist geeft u uitleg over het programma.

U heeft zelf een heel actieve rol in uw eigen herstel. Zo wordt van u verwacht dat u direct na de operatie start met drinken en eten, en dat u uit bed komt om te bewegen. Uw extra inspanning kan zorgen voor een sneller herstel.

Het is bekend dat mensen die roken méér kans hebben op complicaties na de operatie. Zo is de kans op een wondinfectie 2 keer zo groot. We adviseren u daarom dringend zo snel mogelijk te stoppen met roken, liefst minimaal 6 weken voor de operatie.

We raden u ook aan om het gebruik van alcohol in de weken voor de operatie zoveel mogelijk te beperken.

Meestal wordt u opgenomen op de dag van de operatie. Soms is er een (medische) reden om u al de dag voor de operatie op te nemen in het ziekenhuis. De arts bespreekt dat met u.

Op de dag van opname meldt u zich bij de Infobalie. Hierna gaat u eerst naar de polikliniek Bloedafname (gebouw B, verdieping 0, ontvangst 3) om bloed te laten prikken. Daarna meldt u zich bij de balie op de verpleegafdeling A7 Noord. De balie bevindt zich midden op de afdeling.

Het is mogelijk dat u eerst wordt opgenomen op de Operatie Ontvangst Afdeling. Dan wordt u na de operatie naar afdeling A7 gebracht.

Bent u de dag voor de operatie al opgenomen in het ziekenhuis, dan kunt u op de dag van de operatie ‘s ochtends nog gewoon douchen. Net voor de operatie krijgt u een operatiejasje aan. U mag geen make-up, sieraden of gebitsprothese dragen. Gehoorapparaten mag u wel inhouden.

De afdelingsverpleegkundige brengt u naar de operatiekamer. De anesthesioloog brengt u vervolgens onder narcose.

De chirurg bespreekt met u hoe uw stoma opgeheven gaat worden en hoe lang de operatie duurt. De operatie wordt meestal gedaan via een kijkoperatie (laparoscopisch), behalve bij een dubbelloops (2 uitgangen) dunnedarmstoma. Dit heeft een aantal voordelen ten opzicht van een traditionele operatie:

• De buikwand wordt bijna niet beschadigd en het litteken is klein.
• De dunne darm komt minder in de verdrukking.
• Doordat het beeld 10 keer vergroot wordt kan de chirurg nauwkeuriger werken.
• Er is minder bloedverlies.
• Er is minder kans op wond- en longinfectie.
• Er is minder pijn na de ingreep.
• Er is minder kans op verklevingen.
• Het herstel gaat sneller.

Hoe verloopt de operatie voor het opheffen van een dubbelloops (2 uitgangen) stoma?

De chirurg haalt de 2 darmuitgangen iets naar buiten en hecht ze aan elkaar. Hierna wordt de darm via de stomaopening teruggelegd in uw buik. De chirurg hecht de opening in de buikwandspieren waar de stoma zat dicht. De chirurg laat de huid van de eerdere stoma-opening deels open. Dit verlaagt de kans op een wondinfectie of abces.

Meestal wordt het eventuele oude litteken van de eerdere buikoperatie niet geopend.

De operatie duurt meestal 30 tot 90 minuten.

Hoe verloopt het opheffen van een eindstandig (1 uitgang) stoma?

De chirurg zet het uiteinde van de stoma terug aan het uiteinde van de darm die afgesloten in de buik heeft gelegen.

Soms is een kijkoperatie niet mogelijk en is het nodig dat de buik geopend wordt. De operatie gebeurt dan via het oude litteken van de eerste buikoperatie.

In de buik kunnen veel verklevingen zijn tussen de darmen waardoor de darmen aan elkaar vastzitten en de operatie technisch lastig kan zijn.

De buikspieren worden gehecht en de huid wordt meestal met nietjes gesloten.

Soms wordt de huid van de eerdere stoma-opening deels open. Dit verlaagt de kans op een wondinfectie of abces.

De operatie duurt 90 tot 140 minuten.

Na de operatie wordt u wakker op de uitslaapkamer. Ter controle bent u aangesloten aan een monitor en meten we regelmatig uw bloeddruk. Soms heeft u nog een blaaskatheter om te kunnen meten hoeveel u plast. In principe gaat de blaaskatheter uit voordat dat u terug naar de verpleegafdeling gaat. De anesthesioloog bepaalt hoe lang u op de uitslaapkamer blijft. Daarna wordt u teruggebracht naar de verpleegafdeling. Heel soms gaat een patiënt na de operatie eerst nog tijdelijk naar de Intensive Care, om extra goed in gaten gehouden te kunnen worden.

Controles

Op de verpleegafdeling controleert de verpleegkundige de wond, het infuus en uw bloeddruk en houdt in de gaten of u voldoende plast. De afdelingsverpleegkundige ondersteunt u bij het doorademen en ophoesten. Zo nodig komt de fysiotherapeut u hierbij helpen.

Voeding

U mag na de operatie maximaal 2 liter drinken (alleen heldere dranken). Als u niet misselijk bent, mag u licht verteerbaar voedsel gaan eten.

Bewegen na de operatie

Voor uw herstel en het verminderen van de kans op complicaties is het belangrijk dat u na de operatie niet veel op bed ligt. De dag van de operatie mag u al uit bed. En de dag na de operatie moet u minimaal 3 keer per dag een half uur op de stoel zitten. Wij zullen u vragen om overdag uw normale kleding te dragen.

Visite door chirurg

De chirurg die u geopereerd heeft komt u vertellen hoe de operatie is verlopen. Dagelijks wordt er door een arts-assistent visite gelopen, soms samen met de chirurg. Tijdens de visite bekijkt de arts of de wondgenezing naar tevredenheid verloopt en of u verder goed opknapt van de operatie.

Voeding

U mag na de operatie meteen weer licht verteerbare voeding gebruiken en u mag dit naar uitbreiden. Door direct weer te drinken en eten, kan de werking van de darmen beter herstellen. Het snel starten van drinken, en later ook eten, zorgt ook voor een betere stofwisseling. Het snel al weer gaan drinken en eten na de operatie levert geen extra risico’s op. Als dat nodig is krijgt u een laxeermiddel om de darm verder te stimuleren.

Veel mensen denken dat ze extra vitamines en mineralen moeten gebruiken tijdens hun ziekte en behandeling. Grote hoeveelheden vitamines kunnen schadelijk zijn voor uw gezondheid. In het algemeen is het belangrijk dat u voldoende van alle voedingsstoffen binnenkrijgt. Een gevarieerde voeding is dan ook van belang. Het is meestal niet nodig om daarnaast extra voedingsproducten te gebruiken, tenzij u veel bent afgevallen.

Verwerking

Mogelijk komt u nu of straks pas thuis toe aan de emotionele verwerking van alles wat er is gebeurd. Probeer uzelf de tijd en ruimte te gunnen om toe te geven aan emoties en deze te delen met de mensen om u heen.

Ontlasting

Na de operatie komt de ontlasting weer via de normale weg, de anus. Dit kan 1 tot 3 dagen duren. De darmen moeten zich hier weer op aanpassen. De samenstelling van de ontlasting kan daardoor dunner zijn. Meestal moet u vaker naar de wc. Ook laat u vaak winden. Houd deze niet tegen. Het aanpassen van de darmen kan enkele weken tot enkele maanden duren.

Mocht u last hebben van incontinentie, dan kunt u incontinentiemateriaal van de verpleegafdeling gebruiken.

Geen enkele operatie is zonder risico’s. Bij het operatief opheffen van de stoma is de normale kans op complicaties aanwezig, zoals trombose, longontsteking, urineweginfectie en nabloeding.

• Een ernstige complicatie kan ontstaan wanneer de eventuele nieuwe verbinding (darmnaad) niet vastgroeit en gaat lekken: een zogenaamde naadlekkage. In zo’n geval is meestal een nieuwe operatie nodig, waarbij de darmnaad wordt losgemaakt en opnieuw een stoma wordt aangelegd.
• Wondinfecties komen bij een darmoperatie vaker voor dan bij andere soort operaties. De wond geneest dan vaak langzamer. Hierdoor moet u mogelijk langer in het ziekenhuis blijven. Soms wordt de huid na de operatie deels opengelaten om wondinfecties te voorkomen.
• Meestal gebruikt de chirurg bij het opheffen van het stoma een kunstof matje (mesh) om de buikwand te versterken waar het stoma heeft gezeten, behalve als de chirurg tijdens de operatie anders beslist. De plaats waar het stoma heeft gezeten is een zwakkere plek en daardoor hebt u meer kans op een littekenbreuk.

U moet erop rekenen dat u ongeveer 3 tot 5 dagen opgenomen zult zijn. Op de dag van ontslag krijgt u een afspraak mee voor het eerstvolgende bezoek aan de polikliniek bij de chirurg.

Als dat van toepassing is plannen we voor u een belafspraak met de stomaverpleegkundige om het verloop en de stoelgang te evalueren.

In overleg met u regelen we dat u medicijnen en/of verbandmiddelen en/of incontinentiematerialen thuis krijgt.

Thuis zult u nog een tijd nodig hebben om te herstellen. U kunt er op rekenen dat er nog zeker 3 maanden nodig zijn voordat u zich weer helemaal goed voelt. Over het algemeen verloopt het herstel na een kijkoperatie sneller dan na een zogenoemde ‘open’ operatie.

Bewegen

Volg de beweegadviezen uit de folder die u heeft gekregen op afdeling. De eerste 6 weken is het verstandig de buikspieren te ontlasten. Buikspieren worden belast door tillen, buigen, reiken, duwen, fietsen en persen.

Doe de eerste weken rustig aan en vermijd:

• Zwaar huishoudelijk werk (bijvoorbeeld stofzuigen, boodschappen doen).
• Tillen. Wacht zeker 4 weken met het regelmatig tillen van zware voorwerpen.
• Sporten. Zwemmen mag zodra het wondje dicht is. Vermijd de eerste 6 weken sporten die veel lichamelijke inspanning vergen. Beoefen geen lijf-aan-lijf sporten zoals boksen en oosterse vechtsport tot dat de wond genezen is.

Uw kleding kan wat strakker zitten omdat uw buik wat opgezet kan zijn.

Bewegen is belangrijk. Ga regelmatig rustig wandelen. Luister wel naar uw lichaam en neem op tijd rust. 2 weken na de operatie mag u de afstand die u wandelt langzaam iets gaan uitbreiden. U kunt bijvoorbeeld wat verder en langer buitenshuis wandelen. Na ongeveer 6 weken kunt u weer even goed wat langere afstanden wandelen als voor de operatie.

De eerste weken na de operatie moet u voorzichtig zijn met traplopen. Na een kijkoperatie kunt u na ongeveer 2 weken weer goed traplopen. Na een open operatie duurt dit ongeveer 4 weken.

Afhankelijk van hoe u zich voelt, kunt u uw activiteiten en sporten weer langzaam op gaan pakken. Tijdens het eerste bezoek op de polikliniek na ontslag kunt u hierover advies vragen aan de verpleegkundig specialist chirurgie, aan de chirurg of aan de stomaverpleegkundige.

Het hervatten van uw werk gaat in overleg met uw bedrijfsarts. Meestal kunt u na 6 weken uw werk weer helemaal hervatten.

• U mag gewoon douchen. Ga niet in bad, zolang de wond nog niet helemaal dicht is.
• Als u wond geheel of gedeeltelijk werd opengelaten, kunt u deze dagelijks spoelen (het liefst onder de douche) en afdekken met een verbandje.
• Het kan enkele weken duren voordat het wondje dicht is. De wond geneest 'vanuit de diepte'. Na enkele weken ziet u alleen nog een klein rood litteken. De rode kleur verdwijnt langzamerhand.

• Na het opheffen van de stoma mag u alles eten en drinken waar u trek in heeft. Het is beter om een paar keer per dag een klein beetje te eten in plaats van 3 keer per dag een grote maaltijd.
• Eet vooral producten met veel voedingswaarde (bruin brood, groenten en dergelijke).
• Van voedingsmiddelen met veel vet, pikant of die gasvorming veroorzaken kunt u last hebben.
• Als u verder last krijgt van bepaalde voedingsmiddelen, kunt u deze beter even niet gebruiken en later nog eens proberen.
• Veel drinken is belangrijk om verstopping te voorkomen. Drink minimaal 2 liter per dag.

• Na het opheffen van uw stoma kan de ontlasting de eerste tijd anders zijn dan u gewend was.
• Als een deel van uw dikke darm is weggehaald, kan uw ontlasting dunner zijn en/ of moet u vaker naar het toilet.
• In de eerste periode na de operatie, kan het zijn dat u daarom meer moeite heeft met het ophouden van de ontlasting.
• Deze klachten kunnen 6 weken tot 3 maanden aanhouden en verdwijnen na verloop van tijd meestal spontaan.
• Om irritatie van de billen te voorkomen, kan u zacht (vochtig) toiletpapier gebruiken en ze goed met vettige zalf (bv Sudocreme) insmeren.
• Als u hier vragen over heeft, kunt u deze aan de specialist, de verpleegkundig specialist of stomaverpleegkundige stellen.

• U mag uw eigen medicijnen thuis weer innemen, tenzij de arts anders met u afspreekt.
• U krijgt een overzicht mee van uw medicijnen en zo nodig een recept.
• Heeft u pijn dan mag u maximaal 4 keer per dag 1000 mg paracetamol gebruiken. Hiervoor krijgt u geen recept.

Afhankelijk van de stoma-operatie én het risico op klachten van de stoelgang neemt de stomaverpleegkundige 7 tot 10 dagen na ontslag telefonisch contact op om te horen hoe het met u en uw stoelgang gaat. Bij ontslag wordt u hierover geïnformeerd.

Uiteraard mag u ook zelf contact opnemen als u thuis problemen ervaart met de wond, stoelgang of andere zaken. Tijdens kantooruren kunt u bellen met:

• Polikliniek Chirurgie (ook stomaverpleegkundige) : (073) 553 60 05
• Verpleegkundig specialist gastro-enterologie: (073) 553 82 25 (bereikbaar op werkdagen van 9.00 - 10.30 uur. Alleen bij spoed kunt u ook na 10.30 uur bellen).

De stomaverpleegkundige heeft van maandag t/m vrijdag een telefonisch spreekuur van 10.00 - 11.00 uur. U kunt dan bellen naar (073) 553 22 19.

Buiten kantoortijden belt u met de verpleegafdeling Chirurgie A7: (073) 553 20 23 of bij een probleem dat echt niet kan wachten naar de afdeling Spoedeisende Hulp, (073) 553 27 00.