Kanker? Hoe vertel ik het aan mijn kinderen?

In deze leeftijdsfase zijn kinderen gevoelig voor sfeer en emoties. Ritme in slapen, voeding en spelen geeft uw kind vertrouwen in het leven. Het is belangrijk om deze elementen zo veel mogelijk te houden in de dag. Ga op zoek naar activiteiten die voor u en uw kind ontspannend zijn, zoals ritmisch bewegen en zingen. Dit kan natuurlijk ook zittend op het bed. Spanning bij uw kind wordt minder als er lichamelijk contact is met de moeder of de vader.

In deze fase van het jonge leven is het belangrijk dat een volwassene ‘beschikbaar is’ om goed te kunnen reageren op de signalen van uw kind. Bij verdriet kan uw kind getroost worden, bij blijdschap kan dat samen gedeeld worden en bij honger, dorst of slaap kan uw kind geboden worden wat hij of zij nodig heeft. Hierbij is het van belang om te weten dat dit niet altijd door u als ouder geboden hoeft te worden. Zorg er wel voor dat er volwassenen voor uw kind in de buurt beschikbaar zijn.

Kinderen in deze leeftijd zijn goed in staat om taal te begrijpen. Dit betekent alleen niet dat zij altijd de betekenis kennen van de woorden die zij uitspreken of die uitgesproken worden. Dit betekent ook niet dat zij in staat zijn om alles wat ze willen weten of wat er in hen omgaat goed te noemen. Kinderen van deze leeftijd nemen vaak uitspraken letterlijk. Daarom is het belangrijk om concrete informatie te geven. Gebruik hiervoor woorden die uw kind begrijpt. Zeg de dingen en zaken zoals ze zijn, met duidelijke woorden. Vertel bijvoorbeeld over het zakje met vloeistof dat aan de infuuspaal hangt en wat de infuuspomp precies doet.

Ga ook na wat voor ideeën uw kind zelf heeft over uw ziekte of over wat hij of zij ziet en wat hij of zij precies heeft onthouden van wat er is verteld. Hierbij kunt u de gedachten van uw kind herstellen waar dat nodig is. Gebruik de naam van uw ziekte, dus spreek gewoon over kanker. Voor kinderen is dat namelijk een gewoon woord. Kanker heeft voor kinderen nog niet de duidelijke lading die het voor volwassenen heeft. Door de dingen bij de naam te noemen, krijgt u er vat op en kunt u erover praten en lezen. 

Vanaf 4 jaar speelt ook magisch denken een rol in het denkproces van kinderen. Uw kind kan dan denken dat door een bepaalde handeling uit te voeren of door aan iets te denken de gebeurtenis beïnvloed kan worden. Het kan dus zijn dat uw kind denkt dat u kanker heeft gekregen, omdat hij of zij boos was op u. Dit zijn zogenaamde schuld fantasieën. Het is daarom belangrijk om te benadrukken bij kinderen in deze leeftijdsfase, maar ook in andere leeftijdsfasen, dat geen enkele wens, gedachte of handeling ervoor zorgt dat iemand kanker krijgt.

Realiseert u zich dat kinderen vanaf 5 jaar actief bezig zijn met het onderwerp dood en daar veel over praten of vragen. Dit hoeft dus niet direct met uw ziekte te maken te hebben. 

Kinderen in deze fase kunnen goed begrijpen wat ziek zijn inhoudt. In deze fase kunnen kinderen nadenken over wat er in de werkelijkheid gebeurt en vooral ook over wat er zou kunnen gebeuren als je dit of dat doet. Hierbij zien zij nog wel een ‘plaatje’ in hun hoofd over wat er gaat gebeuren. In deze fase zullen mogelijk vragen te verwachten zijn over wat er in de toekomst zal gebeuren: “kun je aan kanker doodgaan?”. Kinderen in deze leeftijd hebben behoefte aan kennis over de technische én de emotionele kant van uw ziekte. Dus tijdens deze leeftijdsfase is concrete informatie belangrijk, ook over eventuele bijwerkingen in de toekomst zoals kaal worden.

Het laten zien van de emotionele kant van uw ziekte is belangrijk, omdat kinderen in deze leeftijdsfase hun gevoelens kunnen gaan verbergen. Dit kunnen ze gaan doen, omdat ze gevoelens ‘kinderachtig’ vinden. Toch leren kinderen in deze fase van volwassenen hoe ze met hun gevoelens en gedachten kunnen omgaan, en met wie ze kunnen praten over die gevoelens en gedachten. Soms kan het helpen om het praten met uw kind over gevoelens te combineren met een activiteit, zoals tekenen, puzzelen of iets dergelijks. Jonge kinderen hebben namelijk veel energie. Het kan daarom onaangenaam voor ze zijn om te lang achter elkaar stil te zitten voor een gesprek. Bovendien kan het lastig zijn voor uw kind om zijn of haar gevoel in woorden uit te drukken. Dit kan soms beter gaan door te spelen.

Het bespreken van moeilijke onderwerpen of gevoelens met kinderen kan soms makkelijker gaan aan de hand van verhalen. Boeken, die te maken hebben met het onderwerp waar uw kind het moeilijk mee heeft, kunnen soms herkenning oproepen bij uw kind en ervoor zorgen dat hij of zij daarna over het moeilijke onderwerp kan praten. Het verhaal helpt dan bij het vinden van woorden om over het moeilijke onderwerp te kunnen praten.

Bedenk ook dat uw kind het misschien lastig vindt om met u of uw partner te praten over zijn of haar gevoelens. Dit is geen afwijzing naar u als ouder, maar is meer ingegeven door het idee dat u en/of uw partner al te veel aan uw hoofd heeft. Probeer dan samen met uw kind iemand anders te zoeken als praatpartner. Dit kan bijvoorbeeld een leerkracht, buurvrouw, moeder van een vriendin of oma zijn. Hierdoor kan uw kind zijn of haar gevoelens wel bij iemand kwijt.

In deze leeftijdsfase spelen schuld fantasieën nog wel een rol en deze moeten hersteld worden. En net als in de vorige fase is het goed om te spreken over kanker en geen andere naam te bedenken voor uw ziekte. Zie hiervoor de informatie bij de leeftijd tussen 2 en 7 jaar.

Daarnaast komen in deze leeftijd regelmatig psychosomatische klachten voor zoals buikpijn en hoofdpijn. Deze verschijnselen zijn meestal tijdelijk.

In deze leeftijdsfase vindt er geleidelijk een overgang plaats van kindertijd naar volwassenheid. Tieners staan voor grote uitdagingen, zoals het onafhankelijk worden van hun ouders en het ontwikkelen van een eigen identiteit. Jongeren hebben dan meestal minder behoefte om met volwassenen te praten. Het communiceren met volwassenen kan moeizaam verlopen en wanneer tieners worden geconfronteerd met moeilijke en verdrietige informatie, kan communiceren nog lastiger worden. Het kan zijn dat de tiener het lastig vindt om gevoelige informatie te delen of toe te geven dat hij of zij ongelukkig is. Ook kan het gebeuren dat de tiener loyaal is naar u of uw partner, en zo de neiging heeft om zijn of haar verdriet niet toe te voegen aan uw verdriet of dat van uw partner. Het is dus mogelijk dat uw zoon of dochter niet naar u of uw partner komt met zijn of haar gevoel. Uw kind kan wel spreken met vrienden of vriendinnen, leerkrachten of volwassenen. Dat kan lastig voor u zijn, maar het is belangrijk dat u uw kind hiervoor ruimte biedt en ondertussen blijft steunen.

Bij het praten met een tiener is gelijkwaardigheid belangrijk. Het vertellen over uw eigen verdriet of moeilijkheden kan ervoor zorgen dat uw zoon of dochter zich serieus genomen voelt. Uw kind zal dan ook eerder geneigd zijn iets over zichzelf te vertellen. In gesprekken met een tiener is het belangrijk om zelf niet te veel in te vullen, maar de jonger zelf te laten praten. Bij een eventuele verkeerde invulling kan de jongere gedemotiveerd raken om het gesprek af te maken.

Tenslotte is de school een belangrijke plaats in het leven van uw kind. Het is dus belangrijk dat de school op de hoogte is van uw situatie.