Voor de behandeling van kanker krijgt u chemotherapie. Door deze behandeling valt het haar vaak helemaal uit. Dit komt doordat de chemotherapie de cellen die de haren aanmaken beschadigd. Hoewel de haaruitval tijdelijk is, is dit voor de meeste patiënten belastend. De verandering van het uiterlijk door haaruitval heeft grote invloed op het leven van patiënten. Door het toepassen van hoofdhuidkoeling tijdens de chemotherapie kan haaruitval voorkomen of verminderd worden. Dit kan de kwaliteit van leven verbeteren.

Gemiddeld heeft 50% van de patiënten die anders ernstig haarverlies of kaalheid ontwikkelen een resultaat waar zij tevreden mee zijn. Of de koelbehandeling bij u succesvol is, kunnen we vooraf niet voorspellen. Dit hangt bijvoorbeeld af van de soort chemotherapiebehandeling die u krijgt. Van verschillende behandelingen zijn wel succespercentages bekend. U kunt uw verpleegkundige hierom vragen.

Goed om te weten is dat hoofdhuidkoeling de enige effectieve methode is die momenteel gebruikt kan worden om haarverlies te voorkomen bij chemotherapie. Er zijn diverse middelen, bijvoorbeeld Nioxin en Minoxidil op de markt. Zij zeggen een positieve bijdrage te leveren aan het verminderen van haarverlies als gevolg van chemotherapie of het ondersteunen van de werking van hoofdhuidkoeling. Er is echter geen enkel wetenschappelijk bewijs dat de werking van deze middelen aantoont.

We weten niet wat het resultaat van de hoofdhuidkoeling voor u persoonlijk is. Daarom raden wij u aan om een haarwerkspecialist te bezoeken, u krijgt dan een intakegesprek zodat u een pruik kunt reserveren, mocht u die toch nodig hebben.

Wij raden u aan om de pruik nog niet op maat te laten maken. Spreek met de haarwerkspecialist af dat u de pruik pas koopt als de hoofdhuidkoeling niet het gewenste resultaat geeft. Bespreek ook vooraf met de haarwerkspecialist wat u moet betalen als u het haarwerk uiteindelijk niet koopt.

De hoofdhuidkoeler is een kap die de verpleegkundige op uw hoofd plaatst als u de chemotherapie krijgt. Deze kap is met slangen verbonden aan een koelingsapparaat. De kap wordt gekoeld tot -5°C à -6°C. Dit gebeurt door het rondstromen van koelvloeistof van de kap naar het apparaat. Uw hoofd kan niet bevriezen, maar de kap verlaagt zo de temperatuur van de hoofdhuid. Dit zorgt ervoor dat er minder bloed gaat naar de haarwortels, waardoor er ook minder cytostatica naar toe gaat. De chemotherapie kan de haarwortels dus minder goed bereiken. Daarnaast zorgt de koude ervoor dat de haarwortels minder toegankelijk gemaakt worden voor de schadelijke effecten van de chemotherapie.

• Op de dag van de hoofdhuidkoeling mag u geen haarlak gebruiken.
• Verwijder haarspelden en oorbellen.
• De verpleegkundige maakt uw haar nat voor de hoofdhuidkoeling.
• De verpleegkundige plaatst de kap op uw hoofd. Daarna zet de verpleegkundige de kap vast met wat gazen, als dat nodig is. Dit voorkomt direct contact van de hoofdhuid met de kap. Daarna wordt de juiste maat overkap over de kap getrokken. Het geheel moet goed aansluiten op uw hoofd.
• De hoofdhuidkoeling start 30 tot 45 minuten voor de chemotherapie. Na het inlopen van de chemotherapie blijft de koelkap nog 20 tot 90 minuten op uw hoofd. Dit is afhankelijk van het soort chemotherapie dat u krijgt.
• Uw hoofdhuid moet zowel voor als na de chemotherapie gekoeld worden. Dit betekent dat u ongeveer anderhalf tot twee uur meer tijd kwijt bent per chemotherapiebehandeling.
• Doordat de kap aan de machine is gekoppeld kan u niet vrij rondlopen. Als u naar het toilet moet, kan de kap even van de machine losgekoppeld worden. Nadat u naar het toilet geweest bent, moet de kap weer direct aan de machine aangesloten worden.

De meeste patiënten kunnen de hoofdhuidkoeling gebruiken zonder dat zij daar last van hebben. Vooral de eerste 10 tot 15 minuten kunt u de hoofdhuidkoeling als koud en vervelend ervaren. Soms kan hoofdpijn optreden (80% geen hoofdpijn, 13% lichte hoofdpijn en 7% matige of ernstige hoofdpijn). Voor deze hoofdpijn kunt u paracetamol gebruiken. Vanuit de literatuur blijkt dat patiënten bijna nooit eerder stoppen met de hoofdhuidkoeling, omdat zij daar teveel last van hebben. In een studie waarbij patiënten werd gevraagd om een score te geven tussen 0 (niet te verdragen) en 10 (zeer goed te verdragen), werd een gemiddelde van 7,9 gegeven. De koeltherapie zorgt ervoor dat de chemotherapie de haarwortels minder goed kan bereiken. Daardoor zou het theoretisch mogelijk kunnen zijn dat de chemotherapie ook niet goed aankomt bij eventuele micrometastasen (uitgezaaide kankercellen) in de behaarde hoofdhuid. In de praktijk is dit echter nooit aangetoond.

Er is geen wetenschappelijke informatie voor de verzorging van het haar tijdens chemotherapie en/of hoofdhuidkoeling. Chemotherapie maakt het haar dunner waardoor het sneller afbreekt. Afbreken van het haar moet dus voorkomen worden. Adviezen voor de verzorging van het haar voor, tijdens en na chemotherapie en/of hoofdhuidkoeling zijn gebaseerd op ervaringen uit de oncologische praktijk. Hieronder staan nog een aantal adviezen die mogelijk kunnen helpen om u haar te behouden.

• Gebruik alleen milde haarproducten om uitdroging van het haar of de hoofdhuid te voorkomen.
• Gebruik haarconditioner/crèmespoeling.
• Was het haar minder vaak.
• Droog uw haar door het droog te deppen in plaats van te wrijven.
• Kam uw haren voorzichtig met een zachte (baby) borstel of een kam met veel ruimte tussen de tanden.
• Wees voorzichtig met het gebruik van haardrogers, föhns of krultangen; de warmte van deze apparaten maakt het haar droog waardoor het eerder breekt.
• Voorkom trekken aan het haar door vlechten of het strak bijeen binden met een elastiekje.
• Een zachte massage van de hoofdhuid kan de bloedtoevoer van de haarfollikels verbeteren.
• Als uw hoofdhuid droog wordt, kunt u gebruik maken van vocht inbrengende crème of natuurlijke oliën.
• Vermijd producten met alcohol of agressieve stoffen zoals peroxide, die gebruikt worden bij bleken, kleuren of permanenten van het haar. Gebruik zoveel mogelijk milde of natuurlijke producten.
• Er zijn verschillende adviezen over het knippen of afscheren van het haar: Kort haar heeft de neiging voller te lijken dan lang haar. Als het haar kort is valt het minder op wanneer het uitvalt. Korter knippen van het haar kan de overgang naar haarverlies kleiner maken. Afscheren van het haar kan het bevestigen van een pruik of haarwerk vergemakkelijken. Als het haar niet volledig uitvalt, kunnen langere haren gebruikt worden ter camouflage van eventuele kale plekken. Als het haar niet wordt afgeschoren is het bovendien eerder mogelijk een normaal kapsel te hebben.

Wij raden u aan om uw haar in een zo goed mogelijke conditie te houden. Als u door hoofdhuidkoeling uw haar houdt is uitgroei niet gewenst. Daarom is het beter om uw haren enkele weken voor de start van de chemotherapie te permanenten of te kleuren. Tijdens de chemotherapie groeit het haar minder snel. Daardoor duurt het langer voordat uitgroei te zien is. Tip: Laat alleen uw uitgroei behandelen, en kam de kleuring niet door op de rest van uw haar. Zo blijft uw haar in de beste conditie. Liever iets kleurverschil en geen uitgroei, dan droog en beschadigd haar!

Gebruik voor en tijdens de chemotherapie, vooral natuurlijke producten. Gaat u naar de kapper? Leg dan de situatie uit en vraag of zij zo min mogelijk schadelijke stoffen (bijvoorbeeld waterstofperoxide) gebruiken. Vraag ook of zij uw haren voorzichtig willen behandelen, niet ruw droog wrijven, niet heet föhnen, zacht borstelen. Meer tips vindt u bij adviezen voor haarverzorging en bij haaruitval.

Gaat u na de behandeling met chemotherapie starten met endocriene therapie? Dan bestaat de kans dat in de beginperiode van deze behandeling alsnog tijdelijk matige haaruitval kan optreden. Dit is een bijwerking van de endocriene behandeling.