Het vrouwenhart

Algemene risicofactoren die voor mannen en vrouwen gelden:

• Roken. Dit veroorzaakt slagaderverkalking. Het vermindert bovendien de beschermende werking van oestrogeen in de bloedvaten.
• Hoge bloeddruk. Het gaat dan om een gemiddelde bovendruk boven 140 en/of onderdruk boven 90.
• Hoge LDL-cholesterol waarden (slechte cholesterol)
• Overgewicht; BMI van meer dan 25.
• Diabetes Mellitus (suikerziekte). 
• Slechte conditie en/of zittend leven.
• Migraine (aanvallen van hevige hoofdpijn). Dit wordt veroorzaakt door prikkeling van de zenuwen en de bloedvaatjes in de hersenen. 
• Depressie en stress. Iedereen heeft weleens stress. Dat is op zichzelf niet schadelijk. Maar chronische (langdurige) stress is wel ongezond. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen en mannen anders met stress omgaan. Vrouwen melden vaker dat ze last hebben van emotionele en/of lichamelijke stressverschijnselen.
• Auto-immuunziekten. Dit zijn ziekten waarbij het lichaam zelf eigen cellen en organen beschadigt. Voorbeelden zijn reuma of colitis ulcerosa (ontsteking van de darmen). 
• Chemotherapie en immunotherapie bij kanker. Bestraling bij kanker in de borst of organen die in de borstholte liggen. 
• Leeftijd boven de 60 jaar.

Verder zijn er een aantal risicofactoren specifiek voor vrouwen bekend:

• In het verleden hoge bloeddruk bij de zwangerschap gehad en/of het HELLP-syndroom.
• In het verleden zwangerschapsdiabetes gehad.
• Polycysteus ovarium syndroom (PCOS). Dit is een aandoening waarbij er geen of minder vaak een eisprong plaatsvindt en menstruaties wegblijven voor de menopauze. Met menopauze bedoelen we het definitief stoppen van de menstruatiecyclus.
• Vroeg (jonger dan 40 jaar) in de overgang.

Als u zich prettig voelt en weinig stress heeft, werkt dat beschermend tegen hart- en vaatziekten.

• Sociale contacten maken gelukkig en helpen de emotionele gezondheid te verbeteren.
• Structuur in het leven brengt rust en zekerheid.  
• Een zinvolle dagbesteding geeft een gevoel van tevredenheid.
• Een regelmatig slaappatroon is belangrijk voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid.  
• Een stabiele relatie met een partner of naaste biedt steun, genegenheid en verbondenheid. Dit verbetert het gevoel van veiligheid en de gezondheid.

Daarnaast is het belangrijk om gezond en gevarieerd te eten. Verder is voldoende beweging nemen een goede manier om zowel de lichamelijke en geestelijke gezondheid te verbeteren. 

Over het algemeen hebben vrouwen andere hartklachten dan mannen. Belangrijk is dat bij beiden pijn op de borst op de voorgrond staat. Het is voor de arts belangrijk om precies te weten:

• wanneer de klachten optreden;
• waar de pijn zit;
• wat het type pijn is (zoals zeurend, stekend, als een steen, brandend, of uitstralend naar andere delen van de borst, rug of arm);
• hoe lang de pijn duurt;
• wat het effect is van eventuele medicijnen.

Hieronder staan meest voorkomende symptomen van een hartinfarct bij vrouwen.

De belangrijkste oorzaak van een hartinfarct (=hartaanval) is vaak zuurstoftekort van de hartspier. Meestal komt dit door vernauwingen in de kransslagaderen. Bij vrouwen is dit vaak ook zo, maar we zien ook (vaker dan bij mannen) dat er andere oorzaken zijn voor het zuurstoftekort.

MINOCA

Het MINOCA is een hartinfarct zonder zichtbare vernauwingen in de kransslagaderen. Het kan bijvoorbeeld ontstaan door spasmen (samentrekkingen) van de kransslagaderen. Maar ook door vernauwingen of door stijvere kleine vaatjes. Dit wordt MDV (microvasculaire disfunctie) genoemd.

Microvasculaire disfunctie

Dit geeft pijn op de borst die ontstaat door verminderde doorbloeding van de hartspiercellen. Dit komt doordat kleine bloedvaten niet flexibel genoeg zijn om zich aan te passen aan de vraag naar zuurstofrijk bloed. Dit kan leiden tot hartschade.

Endotheel disfunctie

Na de overgang worden de oestrogeenspiegels bij vrouwen lager. Het endotheel (de binnenkant van de slagaderen) wordt hierdoor minder soepel en kan zo minder goed 'meebewegen' en verwijden als dat nodig is.

Spasmen

Dit is een heftige samentrekking van bloedvaten, waardoor er een tijdelijke ernstige vernauwing ontstaat. Het ontstaat meestal in rust en kan hevige pijn op de borst veroorzaken.

SCAD

Dit is een spontane scheur van de kransslagader. Hierbij laat de binnenste laag los. Er komt een stolsel in de losgelaten binnenste laag, waardoor het bloedvat wordt afgesloten of vernauwd raakt. Soms is hierbij sprake van een onderliggende (bindweefsel)aandoening.

Tako-Tsubo cardiomyopathie (gebroken hartsyndroom)

Deze hartziekte komt niet vaak voor, maar wel vaker bij vrouwen dan mannen. Het gaat om een vorm van hartfalen, niet veroorzaakt door zuurstoftekort, maar door grote hoeveelheden stresshormonen bij intense lichamelijke inspanning of emotie. Hierdoor 'verlamt' een deel van het hart als het ware tijdelijk.

Wanneer u hartklachten heeft, zijn er verschillende onderzoeken die kunnen worden uitgevoerd. Meer hierover leest u op onze webpagina 'Onderzoeken bij acuut coronair syndroom'.

Er zijn verschillende behandelmogelijkheden bij hart- en vaatziekten. Afhankelijk van uw aandoening krijgt u de behandeling die daarvoor nodig is.

Bij vrouwen met hartklachten is het mogelijk om met behulp van een hartkatheterisatie en/of coronaire functietest/spasmeprovocatietest de doorgankelijkheid van de microscopische kransslagaders te meten.

Als er geen duidelijke vernauwing van een kransslagader is, maar de klachten wel door het hart veroorzaakt lijken te worden, is behandelen met medicijnen de beste mogelijkheid. Het is van belang dat u uw medicijnen blijft innemen.

Naast de behandelingen is het belangrijk om zo gezond mogelijk te blijven. Dit kan door het herkennen en/of te verminderen van de risicofactoren. Denk aan stoppen met roken, meer bewegen en het aanpakken van overgewicht. Dit kan moeilijk zijn. Het kan lastig zijn om te accepteren en te verwerken dat u een hart- of vaataandoening heeft of om uw gewoonten aan te passen. Mogelijk kan het Leefstijlloket van het Jeroen Bosch Ziekenhuis u hierbij helpen.

Belangrijke punten voor goede zelfzorg en omgaan met stress:

• Besteed aandacht aan het verwerken en accepteren van uw situatie. Spreek erover met anderen.
• Richt u op wat u nog wel heeft, in plaats van op wat verloren is.
• Verdeel uw energie door activiteiten te plannen en op te delen. 
• Leer de eigen grenzen kennen en durf 'nee' te zeggen wanneer nodig.
• Spreek u uit als het niet goed voelt; praten is belangrijk.
• Luister naar de signalen van uw lichaam. Probeer tekenen van eventuele verslechtering te herkennen. Neem voldoende rust.
• Ga op zoek naar redenen en patronen die invloed hebben op hoe u zich voelt.
• Denk na over wat voor u belangrijk is en welke gezondheidsdoelen u wilt bereiken. Bijvoorbeeld meer lichaamsbeweging, stoppen met roken, gezonder eten, enzovoort. 
• Het is belangrijk om haalbare doelen te stellen en niet teveel tegelijk.
• Denk na over hoe u uw gezondheidsdoelen wilt bereiken. Wie of wat heeft u daarvoor nodig?
• Zorg voor een goede mondverzorging.
• Probeer stress te vermijden of voorkomen.
• Ontspan bewust.
• Neem de voorgeschreven medicijnen in.
• Rook niet.
• Drink geen alcohol of drink niet meer dan 1 glas alcohol per dag.
• Zorg voor voldoende lichaamsbeweging (minimaal 30 minuten achter elkaar per dag).

U bent niet alleen; veel vrouwen ervaren vergelijkbare problemen. In het Jeroen Bosch Ziekenhuis bieden we hartrevalidatie aan om u te ondersteunen na een hartinfarct of andere hartproblemen. Hier krijgt u ook advies voor een gezondere levensstijl. 

Overige hulp die mogelijk is:

• Medische Psychologie of Medisch Maatschappelijk Werk op indicatie van de cardioloog.
• Praktijkondersteuner huisarts GGZ.
• Welzijnsorganisatie in eigen gemeente.
• Trainingen: Mindfulness, Acceptance en Commitment Therapie (ACT), Opkomen voor jezelf, effectief communiceren.
• Lees de tips voor een goede voorbereiding voor uw afspraak op de polikliniek Cardiologie.

Filmpjes 

De Nederlandse Vereniging voor Cardiologie heeft een aantal filmpjes gemaakt over de verschillen tussen mannen en vrouwen bij hartziekten.

Websites

Stichting Vrouwenhart

Hartstichting